- Czym są antyoksydanty i wolne rodniki?
- Wpływ wolnych rodników na stres oksydacyjny
- Jakie są naturalne antyoksydanty? W poszukiwaniu źródeł antyoksydantów.
Antyoksydanty — lub inaczej przeciwutleniacze — to niezwykle ważne substancje, obejmujące kilka grup związków chemicznych. Ich działanie najczęściej nazywane jest „antykancerogennym”’, co ma sygnalizować, że przeciwutleniacze przeciwdziałają nowotworom. Jest to jednak bardzo dużo uproszczenie, bowiem rola antyoksydantów jest znacznie szersza, a sam temat — zdecydowanie wart uwagi.
Czym są antyoksydanty i wolne rodniki?
Antyoksydanty to „tarcza” przed wolnymi rodnikami, które niosą spustoszenie w organizmie człowieka. Udowodniono, że wspomniane wolne rodniki powodują utlenianie składników komórki organizmu, doprowadzając do ich uszkodzenia. Niebezpieczeństwo jest tym większe, że cząstki docierają do nasz każdego dnia, m.in. przyspieszając procesy starzenia.
Całkowita ochrona przed krążącymi wolnymi rodnikami nie jest możliwa – głównie dlatego, że ich powstawanie jest naturalnym procesem, ściśle powiązanym z właściwościami komórki organizmu. Komórki bowiem każdego dnia uczestniczą w procesach oksydacyjno-redukcyjnych, co z kolei przyczynia się do powstawania wolnych rodników (najczęściej w hepatocytach, makrofagach wątrobowych i w komórkach o charakterze nacieku zapalnego [1]).
Oczywiście organizm człowieka w dużej mierze sam próbuje walczyć z cząsteczkami, wykorzystując przy tym mechanizmy obronne. Niestety nie jesteśmy w stanie poradzić sobie z wszystkimi cząsteczkami, dlatego też tak ważne jest dostarczanie broni z zewnątrz — np. poprzez antyoksydanty w diecie.
Co powodują wolne rodniki? Przykładowe, negatywne konsekwencje zdrowotne.
- Choroby układu krążenia (z uwzględnieniem chorób serca),
- choroby układu nerwowego np. choroba Parkinsona,
- choroby skóry — np. łuszczyca,
- choroby nowotworowe — w tym nowotwór skóry,
- osłabiona odporność organizmu,
- uszkodzenie mDNA.
Wpływ wolnych rodników na stres oksydacyjny
Niestety przeciwutleniacze nie są niezwyciężone — ich największym wrogiem jest powstający stres oksydacyjny.
Dochodzi do niego, gdy długotrwały i ogólnie rozumiany niezdrowy styl życia namnaża wiele wolnych rodników, które z kolei stopniowo przełamują barierę antyoksydantów, niszcząc organizm „od środka”. W ten sposób powstaje nierównowaga pomiędzy działaniem reaktywnych form tlenu a biologiczną zdolnością do szybkiej detoksykacji reaktywnych produktów. Naprawa tak ogromnych szkód jest niemożliwa, w związku z czym powstaje stres oksydacyjny.
Objawy stresu oksydacyjnego:
- zaparcia i/lub biegunki,
- bóle mięśni,
- problemy z trawieniem,
- bóle głowy,
- problemy ze snem,
- reakcje skórne — np. wysypka.
Jakie są naturalne antyoksydanty? W poszukiwaniu źródeł antyoksydantów.
Dostarczanie antyoksydantów w formie posiłków to najszybszy i najprostszy sposób na naturalizowanie wolnych rodników. O ile możliwe jest uzupełnienia ich w sposób syntetyczny (np. w formie suplementów), o tyle warto pamiętać o codziennych, ulubionych produktach spożywczych, które zawierają w sobie wiele, doskonale wchłanianych przeciwutleniaczy.
Najsilniejsze antyoksydanty w diecie to np.:
- owoce — maliny, truskawki, jagody, borówki amerykańskie, winogrona,
- owoce suszone — żurawina, rodzynki, nasiona goji,
- warzywa — papryka, pomidor, brokuły, szpinak, jarmuż, bataty, dynia
- zioła — natka pietruszki, rumianek, lukrecja, miłorząb japoński,
- zielona herbata, herbata czarna,
- oleje roślinne,
- jaja,
- czerwone wino,
- kawa i kakao.
Antyoksydanty znajdują się także w niektórych produktach pochodzenia zwierzęcego — ze wskazaniem na ryby i owoce morza.
Oczywiście kluczem do sukcesu jest zbilansowana dieta — tj. spożywanie wszystkich makroelementów, które dostarczą także witaminy C, A i E. To właśnie witamina E zapobiega uszkodzeniom DNA komórek organizmu, ograniczając tym samym prawdopodobieństwo rozwoju nowotworów. Wszelkie restrykcje i eliminowanie całych grup produktów mogą więc nieść odwrotny skutek.
Uwaga! Pamiętaj, aby unikać produktów wysokoprzetworzonych, wypełnionych konserwantami i zapychaczami pozbawionymi składników mineralnych.
[1] Czajka, A. (2006). Wolne rodniki tlenowe a mechanizmy obronne organizmu. Nowiny lekarskie, 75(6), 582-586.